تاریخچه رنگ در تمدنهای مختلف – قسمت اول: ایران

🔸 مصرف حنا بین زنان آفریقایی و ایرانی از 5000 سال پیش مرسوم بوده است و چون این رنگ ثابت نیست به مرور زمان به خالکوبی گرایش پیدا نموده و روی بدن خود را با خالکوبی می‌آراسته‌اند. ولی به دلیل خاصیت استحکام بخشی حنا به پوست انسان و زیبایی رنگ آن، همیشه و حتی در حال حاضر نیز مورد توجه بسیاری از انسان‌ها در دنیاست.
🔸 اعتقاد بر این است که رنگرزی ابتدا از ایران به مصر و سپس فینیقی‌ها و بعد ار آن به رومیان منتقل شده است.
🔸 نقوش روی آثار تاریخی به دست آمده از مکان‌های مختلف ایران مانند دسته چاقوی به دست آمده از شوش مربوط به 5 تا 6 هزار سال پیش از میلاد و نقاشی‌های به دست آمده از غارهای هومیان، میرملاس و دوشه‌ی لرستان و آثار مفرغی آن، نشان از کاربرد الیاف به جهت لباس و به طبع استفاده از رنگ برای رنگرزی یا نقاشی دارند.
🔸 از هزاره سوم قبل از میلاد جوامع ساکن در ایران، بعد از آشنایی با سنگ لاجورد در افغانستان از رنگ زیبا و گران قیمت آن در آثار خود بهره گرفتند.
🔸 حکومت عیلامی‌های ساکن ایران به دلیل گرانی لاجورد، موفق به تولید رنگ آبی تند با استفاده از مس شدند که ضمن ارزان بودن، از درخشندگی خاصی نیز برخوردار بود. این رنگ آبی را بیشتر برای مهرهای استوانه‌ای به کار می‌بردند.
🔸 نقاشی‌های شهر نیشابور مربوط به دوران ساسانیان، نقاشی‌های کوه خاجه در سیستان، تزیین مسجد جامع نایین مربوط به صدر اسلام، نقاشی‌های داخل بنای سنگ بست در نزدیکی مشهد مربوط به دوران غزنویان، مسجد جامع بسطام مربوط به دوره سلجوقیان، تزیینات نقاشی مسجد جامع ساوه و نقاشی مسجد شیخ احمد در تربت جام مربوط به دوره ایلخانیان، بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی و بقعه شیخ ابومسعود مربوط به دوره تیموریان و موارد بی‌شمار دیگر از جمله آثار گران‌بهایی هستند که در آنها از رنگ به جهت نقاشی و تزیین استفاده شده است.
🔸 هرودوت در شرح بنای هکمتانه در همدان به رنگ حصارها اشاره دارد که “هر دیوار به ترتیب با رنگ‌های سفید، سیاه، ارغوانی، آبی، سرخ، سیمی (نقره‌ای)، زری (طلایی) ساخته شده بود.”
🔸 صنعت رنگ‌سازی در ایران و دنیای اسلام مرهون زحمات دانشمندان علم شیمی است که عموما به آنها کیمیاگر می گفتند. ابوبکر محمد ابن ذکریای رازی (869 تا 925 میلادی) که تقطیر نفت سیاه و تجزیه‌ آن به نفت سفید و سیاه از جمله دست‌ آوردهای وی به شمار می‌آید و در کتاب خود به نام الاسرار فی الکیمیا روش‎‌های کیمیاگری بسیاری برای ساخت لاجورد، نیل، فیروزه‌ای و غیره بیان کرده است که از آنها به عنوان رنگدانه برای مصارف نقاشی و لعاب کاری استفاده می‌شده است. ابوریحان بیرونی (973 تا 1501 میلادی) که کشف صمع مومیا (هیدروکربورها)، خواص فیزیکی و شیمیایی پارافین طبیعی و آسفالت طبیعی (نوعی قیر متراکم و براق بی‌شکل، دارای رنگ قهوه‌ای و سیاه) از جمله دست آوردهای وی می‌باشد. جابرابن حیان ابن عبدالکوفی برای نخستین بار جوهر شوره (اسیداستیک) را از تقطیر زاج سبز و شوره و تقطیر سرکه به دست آورد، علاوه بر این تهیه‌ سفیدآب سرب (هیدرات و کربنات سرب)، تهیه‌ کربنات سدیم یا نمک قلیا از خاکستر گیاه اشنان یا اشخار، تهیه‌ نشادر مصنوعی یا آمونیم کلراید و تهیه‌ی زرنیخ یا آرسن (سولفور آرسنیک)، تهیه‌ کربنات سرب نیز از جمله دست ‌آوردهای جابرابن حیان به شمار می‌آید و ابوعلی حسین ابن سینا (980 تا 1037 میلادی) از جمله این افراد هستند. لازم به ذکر است که تهیه شنگرف یا شنجرف یا سینابر مصنوعی از دست آوردهای شیمی‌دانان ایرانی است.